Château Hofstad - tekst: Marianne Wilschut

In de Haagse stadswijngaard kunnen bewoners vanaf hun eigen druiven telen alles leren over de kunst van het wijn maken. Het stadslandbouwinitiatief dient ook als proeftuin voor nieuw wijnteeltsysteem.

Pal voor de grote brandweerkazerne in de Haagse wijk Laakhaven verrijst een stukje Frankrijk. De eerste druivenstokken van de nieuwe stadswijngaard staan er al, en vandaag worden de overige 500 druivenstokken geplant door de dertig enthousiastelingen die op het Haagse terroir wijngaardenier hopen te worden. De paaltjes met de draden waarlangs straks de druivenranken komen te kronkelen, zijn een paar weken geleden aangelegd door medewerkers van de Haagse sociale werkvoorziening, de Haeghe Groep.

Via crowdfunding hebben belangstellenden van binnen en buiten de Hofstad kunnen intekenen op de huur van een stukje wijngaard met tien planten. Genoeg om zo'n tien flessen wijn van te maken. Voordat die ontkurkt kunnen worden, leren de wijngaardeniers in spe alles over druivenrassen, het snoeien van druivenranken, de beste bemesting en de kunst van het wijn maken én proeven, van stadswijngaardier Tycho Vermeulen.

Deze 39-jarige onderzoeker aan Wageningen Universiteit nam het initiatief voor het project. "Al sinds mijn studententijd maak ik wijn en teel ik mijn eigen druiven. Op mijn werk doe ik onderzoek naar nieuwe teeltsystemen voor de tuinbouw en de effecten van stadslandbouw. In dit project kan ik mijn hobby en mijn werk combineren."

Tussen beton en asfalt
Het strookje dat inmiddels beplant is met Muskaatdruiven, is Vermeulens eigen proeftuintje. Op het stukje grond van 50 vierkante meter zijn stukken zwart zeil in richels in de grond gestopt. Daarin zitten kleikorrels waarop de druiven groeien.

"Hier test ik mijn gepatenteerde systeem voor de teelt van druiven op substraat", legt hij uit. "Het voordeel is dat je de bewatering en bemesting van de grond en de beluchting van de wortels zelf kunt regelen. Dit systeem kan erg geschikt zijn voor gebieden die met watertekorten kampen of waarvan de bodem uitgeput is."

Voor het testen van zijn teeltsysteem besloot de Voorburger bij de Haagse gemeente aan te kloppen. Die wilde best een stuk grond vlakbij station Den Haag Moerwijk beschikbaar stellen, mits hij de Haagse sociale werkvoorziening zou inhuren voor aanleg en onderhoud van het terrein.

Vermeulen: "Toen ik die toestemming eenmaal had, voelde het een beetje gek om die gemeentegrond alleen voor mijn eigen project te gebruiken. Dus besloot ik de grond te delen met de buurtbewoners. Ik vind het mooi om de tuinbouw dichter bij de maatschappij te brengen. Veel mensen hebben tegenwoordig nauwelijks een idee waar hun voedsel vandaan komt."

Het fenomeen stadswijngaard is niet nieuw. Franse steden als Parijs en Montpellier kennen eeuwenoude stadswijngaarden, en in grote steden als Londen staan moderne wijngaarden tussen het beton, asfalt en staal van de stad. In Nederland worden aan de rand van Maastricht en van Amersfoort druiven verbouwd. Vermeulen: "Maar deze wijngaard staat echt in het hart van de stad en dit is, bij mijn weten, de eerste stadswijngaard die door de stadsbewoners zelf bestierd wordt."

Wijngaardenier Tycho Vermeulen - Foto Phil Nijhuis

Juiste bemesting
De druiven die de Hagenezen vandaag gaan poten, komen niet op substraat maar in de Haagse stadsbodem te staan. Die grond is niet ideaal voor druiventeelt, maar dat hoeft geen beletsel te zijn, stelt Vermeulen. "Wijn gedijt op kalkrijke grond, maar met de juiste bemesting kun je acceptabele omstandigheden nabootsen." Hij koos voor de Johanniter en de Rondo-druif, beide geschikt Voor het Hollandse klimaat. "Deze druivensoorten zijn snel rijp en kunnen goed met kou overweg. De Johanitter geeft een frisse, Rieslingachtige wijn. De Rondo is een Pinot Noir-achtige druif waar je een soepele rode tafelwijn van kunt maken. Maar beide zijn ook lekker op de fruitschaal."

De prijzen voor de huur van de eerste Haagse wijnplotjes, inclusief vijf lessen van Tycho Vermeulen variëren tussen de 155 euro en 195 euro, afhankelijk van het moment van intekenen.

Geen geld, vindt Vermeulen, "Gemiddeld betaal je in Nederland zo'n 230 euro voor een wijngaardenierscursus. Ik heb de drempel bewust laag gehouden. Het moet voor iedereen uit de wijk toegankelijk zijn." Toch zijn het, op een paar enthousiastelingen uit Laakhaven zelf na, vooral de wijnconnaisseurs van de stad die zich voor het initiatief hebben aangemeld.

Behalve bij dit project is stadslandbouw onderzoeker Vermeulen, als vrijwilliger, betrokken bij een ander Haags stadslandbouwproject. "Voor het Coöperatief Eigenwijs coach ik Elemam Musa, een vluchteling afkomstig uit de Soedanese regio Darfur, die op een stukje grond in een ander deel van de wijk Laak groenten teelt."

"Samen met hem kijk ik naar mogelijkheden om daarmee geld te verdienen. Hij verbouwt nu witte aubergines, mini-bloemkooltjes en andere aparte groenten die plaatselijke restaurants graag op de kaart willen zetten."

Dalende criminaliteit
Of de stadswijngaard commerciële potentie heeft, vindt hij lastig te zeggen. "De winst van veel stadslandbouwprojecten zit hem niet zozeer in de opbrengst maar in de sociale effecten. Op veel plekken waar buurtbewoners samen groente telen daalt de criminaliteit en stijgen de huizenprijzen. Dat is gunstig voor woningbouwcorporaties.

Bovendien leveren ze voor de betreffende gemeente vaak leuke publiciteit op. Deze baten moet je ook in het verdienmodel opnemen, maar dan moeten de gemeenten en woningbouwcorporaties daar ook voor willen betalen."

Commercieel of niet, in 2016 zullen de eerste Haagse druiven rijp zijn. De deelnemers kunnen er zelf thuis wijn van te maken of de druiven mee laten gaan in de grote partij van de wijngaard. Vermeulen maakt daar op de locatie van een bevriende wijngaardenier in Dordrecht stadswijn van.

De naam heeft hij al: Haagse Heerlijkheid. "Of  2015 een goed wijnjaar gaat worden, valt natuurlijk nog niet te zeggen. Maar met deze zachte winter en het zachte voorjaar hebben de druiven wel een goede start gehad." www.haagsestadswijngaard.nl

Bron: Trouw - 19 maart 2014